Ánga Guyra – El Pájaro del Alma

Ohaiva’ekue: Mijal Snunit ¦ Omoñe’ẽasava’ekue: Reinilda Romero

Ánga Guyra

Ánga rendápe, pypukuvehápe, retepýpe oiko peteĩ Ã.

Ndojehechái ichupe ára pavẽ aja, jepénte avei ojeikuaa ha’e oikoveha. Ha ndaha’éi ojeikuaa año ha’e oikoveha, avei ojeikuaa mba’épa oguereko hyepýpe.

Ánga mbytépe ha’e añembo’y, oĩ, oñembo’y ikupy peteĩ ári, pe guyra: Guyra à rerekua. Ha’e oñandupa ñande ñañandúva.

Oĩramo ojahéiva  ñande rehe, Guyra à rerekua oñepyrũ ojere ñande retepýpe, ko’ápe ha pépe, opárupi, hasy asy chupe hete.

Oĩramo ñanderayhúva, Guyra à rerekua opopo, opo opo ovy’asyry, ou ha oho henonde ha hapykue gotyo.

Ñanerenói jave tapicha ñande réra rupi, Guyra à rerekua ojapysaka pe ñe’ẽ ohendúva oikuaa hag̃ua mba’eichagua ñe’ẽpa.

Oĩramo ipochýva ñanendive, Guyra à rerekua oñemboty ipype ha’eño ha oñembyasy ha’eñomi.

Ñane añuáramo tapicha, Ánga guyra, oikóva pykuku pykukuvehápe ñande retepýpe, okakuaa okakuaave, ha omyenyhẽ ñande retepy. Ojapo porã hese añua. Retepype pykuku, pykukuvehápe oiko Guyra à rerekua.

Ndojehecháiramo jepeve, jeýnte ojeikuaa ha’e oikoha. Ha ndaha’éi ojeikuaa añóva ha’e oikoha, avei ojeikuaa mba’épa oguereko hyepýpe. Ndaipóri Ava heñóiva à ỹre. oike ñandepýpe, nañanderejái jaikovemi aja. Yvytúre ñaikotevẽháicha, jaikove guive ñamano meve.

Reikuaaséne mba’éguipa oiko Guyra à rerekua. ¡Ah! Ndahasyiete: oiko heta mba’eryrúgui; umi mba’eryru ndaikatúiva jaipe’a péichante.  Peteĩteĩ oñemboty hatãiterei. Ha Guyrámante ikatu oipe’a umi mba’eryru rokẽ. Mba’éichapa. Péva ndahasyiete avei; ikupy peteĩme.

Ánga Guyra oñembo’y ikupy peteĩ ári; ha peteĩ ikupy omocha’ĩ —hye guyre opytu’u jave— ha upéicha oipe’a mba’eryru rokẽ, ha oĩmíva hyepýpe ojupi, osyry oguata rete rehe. Ha oguereko mba’eryru oñongatu hag̃ua ñañandumimíva, upévare Guyra à Rerekua oguereko heta mba’eryru.

Peteĩ mba’eryru vy’ápe g̃uarã ha peteĩ ñembyasýpe g̃uarã, peteĩ mba’eryru ñemỹakate’ỹpe g̃uarã ha peteĩ temira’ãrõme g̃uarã, peteĩ mba’eryru panéme g̃uarã ha peteĩ py’atarovápe g̃uarã, peteĩ mba’eryru py’akuaa ha peteĩ py’akuaa’ype g̃uarã. Oĩ avei peteĩ mba’eryru  ja’a’ỹpe g̃uarã ha peteĩ pochýpe g̃uarã, ha peteĩ kunu’ũme g̃uarã.

Peteĩteĩ mba’eryru  ate’ỹme g̃uarã, ánga nandi, iñongatupy jahecha’ỹvape g̃uarã (ko’ã mba’eryru avave ára ndajaipe’áiva hokẽ). Ha oĩve mba’eryru. Avei ikatu emoĩve eipotaháicha mba’eryru.

Yvypóra ikatu oiporavo ha ohechauka guyrápe mba’éichagua mba’eryru rokẽ ikatu oipe’a . Ha oĩ ára ánga guyra oiporavo mba’eichagua mba’eryru rokẽpa oipe’áta. Techaukarã: Yvypóra okirirĩséramo ikatu avei ojerure Guyrápe oipe’a hag̃ua ñekirirĩ ryru; Guyra ndojaposéiramo pe Yvypóra oipotáva oipe’a ñe’ẽ ryru, ha Yvypóra oñe’ẽ, oñe’ẽ ha oñe’ẽve.

Techaukarã: Yvypóra ojapysakase py’aguapýpe ha Guyra à Rerekua ikatu oipe’a py’aguapy’ỹ ryru, ha Ava oñepyrũ ipy’atarova. Ava oimo’ã’ỹhágui oñepyrũma oñemỹakate’ỹ; oipytyvõse ha oñepyrũ  oporombyaju. Pe Guyra à Rerekua ndaha’éi ojapysakapáva ha upévare ogueru ñembyasy…

Ikatu ja’e oĩháicha Yvypóra peteĩnteha pe Guyra à rerekua oguerahávare hete pype. Pe Ánga guyra ára ko’ẽ jave oipe’a vy’a ryru; Ha vy’a oñepyrũ oguata retére opárupi ha Yvypóra ovy’aiterei. Guyra oñeñanduvaíva, ikatu oipe’a temiandu ivaíva ryru; Pe pochy osyry hetére ha ojaho’i hi’ãngapy. Nombotýi aja pe mba’eryru rokẽ, Yvypóra pochýpe oiko.

El Pájaro del Alma

Hondo, muy hondo, dentro del cuerpo habita el alma. Nadie la ha visto nunca pero todos saben que existe. Y no sólo saben que existe, sino también lo que hay en su interior.
Dentro del alma, en su centro, está, de pie sobre una sola pata, un pájaro: el Pájaro del Alma. Él siente todo lo que nosotros sentimos.
Cuando alguien nos hiere, el Pájaro del Alma vaga por nuestro cuerpo, por aquí, por allá, en cualquier dirección, aquejado de fuertes dolores.
Cuando alguien nos quiere, el Pájaro del Alma salta, dando pequeños y alegres brincos, yendo y viniendo, adelante y atrás.
Cuando alguien nos llama por nuestro nombre, el Pájaro del Alma presta atención a la voz, para averiguar qué clase de llamada es esa.
Cuando alguien se enoja con nosotros, el Pájaro del Alma se encierra en sí mismo silencioso y triste.
Y cuando alguien nos abraza, el Pájaro del Alma, que habita hondo, muy hondo, dentro del cuerpo, crece,
crece, hasta que llena casi todo nuestro interior. A tal punto le hace bien el abrazo.
Dentro del cuerpo, hondo, muy hondo, habita el alma. Nadie la ha visto nunca, pero todos saben que existe.
Hasta ahora no ha nacido hombre sin alma. Porque el alma se introduce en nosotros cuando nacemos, y no nos abandona ni siquiera una vez mientras vivimos. Como el aire que el hombre respira desde su nacimiento hasta su muerte.
Seguramente quieres saber de qué está hecho el Pájaro del Alma. ¡Ah! Es muy sencillo: está hecho de cajones y cajones; pero estos cajones no se pueden abrir así nada más.
Cada uno está cerrado por una llave muy especial. Y es el Pájaro del Alma el único que puede abrir sus cajones. ¿Cómo? También esto es muy sencillo: con su otra pata.
El Pájaro del Alma está de pie sobre una sola pata; con la otra –doblada bajo el vientre a la hora del descanso– gira la llave, moviendo la manija y todo lo que hay dentro se esparce por el cuerpo. Y como todo lo que sentimos tiene su propio cajón, el Pájaro del Alma tiene muchísimos cajones.
Un cajón para la alegría y un cajón para la tristeza; un cajón para la envidia y un cajón para la esperanza, un cajón para la decepción y un cajón para la desesperación, y un cajón para la paciencia y un cajón para la impaciencia.
También hay un cajón para el odio, y otro para el enojo y otro para los mimos.
Un cajón para la pereza y un cajón para nuestro vacío, y un cajón para los secretos más ocultos (éste es un cajón que casi nunca abrimos).
Y hay más cajones. También tú puedes añadir todos los que quieras.
A veces el hombre puede elegir y señalar al pájaro qué llaves girar y qué cajones abrir.
Y a veces es el pájaro quien decide. Por ejemplo: el hombre quiere callar y ordena al pájaro abrir el cajón del silencio; pero el pájaro, por su cuenta, abre el cajón de la voz y el hombre habla y habla y habla.
Otro ejemplo: el hombre desea escuchar tranquilamente, pero el pájaro abre, en cambio, el cajón de la impaciencia; y el hombre se impacienta.
Y sucede que el hombre sin desearlo siente celos; y sucede que quiere ayudar y es entonces cuando estorba. Porque el Pájaro del Alma no es siempre un pájaro obediente y a veces causa penas…
De todo esto podemos entender que cada hombre es diferente por el Pájaro del Alma que lleva dentro.
Un pájaro abre cada mañana el cajón de la alegría; la alegría se desparrama por el cuerpo y el hombre está dichoso.
Otro pájaro abre, en cambio, el cajón del enojo; el enojo se derrama y se apodera de todo su ser. Y mientras el pájaro no cierra el cajón, el hombre continúa enojado.
Un pájaro que se siente mal, abre cajones desagradables; un pájaro que se siente bien, elige cajones agradables. Y lo que es más importante: hay que escuchar atentamente al pájaro.
Porque sucede que el Pájaro del Alma nos llama y nosotros no lo oímos.
¡Qué lástima!
Él quiere hablarnos de nosotros mismos, quiere platicarnos de los sentimientos que encierra en sus cajones.
Hay quien lo escucha a menudo. Hay quien rara vez lo escucha. Y quién lo escucha sólo una vez.
Por eso es conveniente, ya tarde en la noche, cuando todo está en silencio, escuchar al Pájaro del Alma que habita en nuestro interior, hondo, muy hondo, dentro del cuerpo.

Mijal Snunit

Mijal Snunit

Mijal Snunit

Mijal Snunit heñói 18 jasykõi 1961-me peteĩ Kibbuz isy ha itúva Bélgica-ygua omboypyva’ekuépe. Ha’e niko momaranduhára ha haihára. Oñemoaranduva’ekue Ñe’ẽporãhaipyre ha Ñoha’ãngakuaatýpe mbo’ehaovusu Tel Aviv-pe ha upéi omba’apo momaranduháraramo. Iñaranduka “Guyra Ánga” oñemoñe’ẽasáma 25 ñe’ẽme.

Oñeguenohẽ ko’águi: https://www.carlsen.de/autorin-illustratorin/michal-snunit

Reinilda Romero Cardozo

Reinilda Romero Cardozo

Reinilda Romero Cardozo

Cheréra Reinilda Romero Cardozo, che arareñóiva’ekue Paraguay, táva Ka’asapa, Potrero Laurel-pe arapoty 28 jasypa 1985-pe. Che sy héra Cecilia Cardozo ha che Ru Del Pilar Romero. Ambohu’ã rire che mbo’epy Mbo’ehao Escuela Nacional de Comercio N°1-pe, ajuva’ekue Argentina-pe arandu kakuaave rekávo, amohu’ã tecnicatura Superior en Gastronomía Instituto Superior Técnico Latinoamérica Libre-pe, aimo’a’ỹhágui arekóma po mitã iporãporãvéva, heta mba’e porã ha ijetu’úva ahasa ambue tetãme. Ajuhu che rapére tapicha ohayhúva ñane ñe’ẽ ha omomba’eguasu ha ohechaukáva chéve mba’éichapa ñande reko ha ñane ñe’ẽ jahayhúrõ ñamba’apova’erã hayhupápe ha jahechaukava’erã ñaimeha rupi. Umíva rekávo atyguasu hérava Pueblos Originarios de Villa Gesell oñepyrũva 2010 guive, romba’apo rohechauka hag̃ua heta teko jarekóva ñe’ẽ tee ypy ha jeroky Abya Yala-pe roha’ãrekávo mba’éichapa ñamombaretevéta ko’ẽko’ẽre ko’ã mba’e. Avei ojapóma 3 ary aimeha Movimiento Social y Organización Barrial hérava Nuestra América-pe. Ha Yvy Marãe’ỹ guive ko 2021 oñepyrũ Técnicatura en Traductología Castellano-Guaraní ikatuhag̃uáicha aipuru porã ñane ñe’ẽ guarani ha hypy’ũháicha, tove tahesakãporã chéve ha ikatuhaguãicha ahechauka térã aporombo’e hekópe ko’árupi.