Vyrareko – Poquita Cosa

Ohaiva’ekue: Anton Chejov ¦ Omoñe’ẽasava’ekue: Cristhian Encina

Vyrareko

Kokueheve ojapo aipepirũhague Yulia Vsilievna-pe, “che ñemoñarekuéra mbo’ehára”, ohasa hag̃ua che ñembohasakotýpe. Rohechava’erãgui mboýpa ahepyme’ẽva’erã chupe hembiapóre.

–Eguapýna, Yulia Vasilievna–ha’e chupe–Ñamỹatyrõ ñaikotevẽva. Oiméne reikotevẽ virumi, ne’otĩgui katu nderejeruremo’ãi ndejehegui ae… Jahechami… Ñamohendákuri ahepyme’ẽva’erãha ndéve mbohapypa rubloviru ojeporúva Rusia-pe jasy ñavõ…

–Irundypápe…

–Nahániri. Mbohapypápe… che ahaivoíkuri kuatia’ipe. Ahepyme’ẽvavoínte mbo’ehakuérape mbohapypa rublo. Jahechami. Reiméma ore ndive mokõi jasy.

–Mokõi jasy ha po ára…

–Mokõi jasýnte. Areko che kuatia’ípe. Upévare ahepyme’ẽva’erã ndéve poteĩpa rublo… Jaipe’ava’erã katu porundy arateĩ… Nerembo’éigui Kolia-pe umi árape, esẽmíntekuri eguatamívo hendive umi mbohapy ára …

Yulia Vasilievna hova pytãmbaite pochýgui oipoka poka isái ruguái, peteĩ ayvu jepe nde’íri.

–Mbohapy vy’akarurendápe… Upévare jaipe’a pakõi rublo… Irundyha ára aja Kolia hasýkuri ha nerembo’éi chupe… Varia-pente rembo’e… Mbohapy ára aja nde nerãirasy ha che rembireko oheja repytu’u rekarupa rire… Pakõi ha pokõi ojapo paporundy. Jaipe’ávo hemby ndéve… hum… irundypa peteĩ rublo… upéicha, ajépa.

Yulia Vasilievna resa ijasu gotyogua pytã ha ahecha he’õmbaite. Hañykã sysýi. ¡Ihu’upochy, oñambyvo,… peteĩ ayvu jepe katu nosẽi ijurúgui!

–Arypyahu mboyve rejoka peteĩ kagua apu’a iña’ẽmbe’i ndive. Jaipe’aveva’erã mokõi rublo… hepyvérõ jepe upe kagua apu’a… ore rogaygua reliquia upéva… ¡Tupã katu taneñyrõ! ¡Hetaite mba’émaningo ojei orehegui! Avei, nereñangarekoporãire Kolia-re ojupíkuri yvyra ru’ãre ha omondoro ijaojyva’i… Roipe’a upévagui pa rublo… avei nereñangarekoporãire, kotymopotĩhára omonda Varia-gui isapatupukukuéra… Nde niko pe reñangarekova’erãkuri opa mba’ére. Ndéve oñehepyme’ẽ jasy ñavõ… Upévare roipe’aveva’erã po rublo… pa jasyteĩme ojeipurukákuri ndéve pa rublo.

–Che niko ndajapyhýikuri–oñe’ẽrenduka Yulia Vasilievna.

–Che kuatia’ípe areko.

–Néi, taupéicha, oĩ porã.

–Irundypapeteĩguipe roipe’a mokõipamokõi rublo, opyta ñandéve parundy…

Hesa henyhẽmbaite tesaýgui. Itĩ juky porã puku ári, ojehecha ty’ái resa mimi. ¡Aichejárangana ko kuñataĩ!

–Peteĩ jeýnte aipyhýkuri viru–he’i ñe’ẽryrýipe–Ajerure ne rembirekópe oipuruka hag̃ua chéve mbohapy rublo… Araka’eve upéi ndajapovéi…

–Mba’épa ere chéve. ¡Ha che ndahaírikuri kuatiahaípe! Parundýgui jaipe’a mbohapy rublo ha opyta ñandéve pateĩ… ¡Kóina nde pirapire, ma cheriequerida, che irũ francés ñe’ẽme! ¡Mbohapy…mbohapy… peteĩ ha peteĩ… eipyhy nde virumi!

Ha ambohasa chupe pateĩ rublo… Ha’e oipyhy poryrýipe ha omoinge ijaomba’yrúpe.

Merciaguyje francés ñe’ẽme –ongururu.

Pya’e apu’ã che rendágui ha añepyrũ aguata kotypýre. Ndaropu’akái che ñeko’õi.

–Mba’érepiko ere merci –aporandu chupe.

–Ko pirapirére.

–¡Rohague’opaitémako! ¡Añamemby! ¡Romondavaipaite! Mba’érepiko merci.

–Ambue tendápe noñeme’ẽivoími chéve…

–Noñeme’ẽipako ndéve. ¡Ndahecharamoietépa! Che rombojarúntekuri… Rombo’erasýntekuri… ¡Ame’ẽmbaitéta ndéve umi poapypa rublo! ¡Napépe nera’arõma kuatiañe’ẽryrúpe! Peichaite peve piko ndevyrakuaa. Mba’érepiko nerepu’ãi. Mba’érepiko rekirirĩ. Ikatúnepa jaiko ko yvy ape ári jahechauka’ỹre ñane rãipochykuéra. Peichaite peve piko ñandevyrokuaa.

Ha’e opukavymínte ha hováre amoñe’ẽ: ¡ikatu!

Añeñyrõjerure chupe ñembo’erasýre ha ame’ẽ chupe, ijurujáipe g̃uarã, umi poapypa rublo. Oñe’ẽngururu merci ha osẽ… Ahesarapykueho ohóvo chupe ha ajepy’amongeta: Ndahasyietépiko ko yvy ape ári ñanembareteve.

Poquita Cosa

Hace unos día invité a Yulia Vasilievna, la institutriz de mis hijos, a que pasara a mi
despacho. Teníamos que ajustar cuentas. 

–Siéntese, Yulia Vasilievna –le dije–. Arreglemos nuestras cuentas. A usted seguramente
le hará falta dinero, pero es usted tan ceremoniosa que no lo pedirá por sí misma…
Veamos… Nos habíamos puesto de acuerdo en treinta rublos por mes… 

–En cuarenta…

–No. En treinta… Lo tengo apuntado. Siempre le he pagado a las institutrices treinta
rublos… Veamos… Ha estado usted con nosotros dos meses…

–Dos meses y cinco días…

–Dos meses redondos. Lo tengo apuntado. Le corresponden por lo tanto sesenta rublos…
Pero hay que descontarle nueve domingos… pues los domingos usted no le ha dado clase a
Kolia, sólo ha paseado… más de tres días de fiesta…

A Yulia Vasilievna se le encendió el rostro y se puso a tironear el volante de su vestido,
pero… ¡ni palabra!

–Tres días de fiesta… Por consiguiente descontamos doce rublos… Durante cuatro días
Kolia estuvo enfermo y no tuvo clases… usted se las dio sólo a Varia… Hubo tres días que
usted anduvo con dolor de muela y mi esposa le permitió descansar después de la comida…
Doce y siete suman diecinueve. Al descontarlos queda un saldo de… hum… de cuarenta y
un rublos… ¿no es cierto?

El ojo izquierdo de Yulia Vasilievna enrojeció y lo vi empañado de humedad. Su mentón se
estremeció. Rompió a toser nerviosamente, se sonó la nariz, pero… ¡ni palabra!

–En víspera de Año Nuevo usted rompió una taza de té con platito. Descontamos dos
rublos… Claro que la taza vale más… es una reliquia de la familia… pero ¡que Dios la
perdone! ¡Hemos perdido tanto ya! Además, debido a su falta de atención Kolia se subió a
un árbol y se desgarró la chaquetita… Le descontamos diez… También por su descuido, la
camarera le robó a Varia los botines… Usted es quien debe vigilarlo todo. Usted recibe
sueldo… Así que le descontamos cinco más… El diez de enero usted tomó prestados diez
rublos.

–No los tomé –musitó Yulia Vasilievna.

–¡Pero si lo tengo apuntado!

–Bueno, sea así, está bien.

–A cuarenta y uno le restamos veintisiete, nos queda un saldo de catorce…

Sus dos ojos se le llenaron de lágrimas… Sobre la naricita larga, bonita, aparecieron gotas de sudor. ¡Pobre muchacha!

–Sólo una vez tomé –dijo con voz trémula–. Le pedí prestados a su esposa tres rublos…
Nunca más lo hice…

–¿Qué me dice? ¡Y yo que no los tenía apuntados! A catorce le restamos tres y nos queda
un saldo de once… ¡He aquí su dinero, querida! Tres… tres… uno y uno… ¡sírvase!

Y yo le tendí once rublos… Ella los cogió con dedos temblorosos y se los metió en el
bolsillo.

–Merci –murmuró.

Yo pegué un salto y me eché a caminar por el cuarto. No podía contener mi indignación.

–¿Por qué merci? –le pregunté.

–Por el dinero.

–¡Pero si ya le he desplumado! ¡Demonios! ¡La he asaltado! ¡Le he robado! ¿Por qué
merci?

–En otros sitios ni siquiera me daban… 

–¿No le daban? ¡Pues no es extraño! Yo he bromeado con usted… le he dado una cruel
lección… ¡Le daré sus ochenta rublos enteritos! ¡Ahí están preparados en un sobre para
usted! ¿Pero es que se puede ser tan apocada? ¿Por qué no protesta usted? ¿Por qué calla?
¿Es que se puede vivir en este mundo sin mostrar los dientes? ¿Es que se puede ser tan
poquita cosa?

Ella sonrió débilmente y en su rostro leí: “¡Se puede!”

Le pedí disculpas por la cruel lección y le entregué, para su gran asombro, los ochenta
rublos. Tímidamente balbuceó su merci y salió… La seguí con la mirada y pensé: ¡Qué fácil
es en este mundo ser fuerte!

Versión de Rubén López: https://www..bliblioteca.org.ar

Antón Pávlovich Chéjov rehegua

Antón Pávlovich Chéjov nació en Taganrog, el puerto principal del mar de Azov el 29 de enero de 1860. Fue un cuentista, dramaturgo y médico ruso. Encuadrable en la corriente más psicológica del realismo y el naturalismo, fue un maestro del relato corto, y es considerado uno de los más importantes autores del género en la historia de la literatura.
Como dramaturgo, Chéjov se encontraba en el naturalismo, aunque contaba con ciertos toques del simbolismo. Sus piezas teatrales más conocidas son La gaviota (1896), Tío Vania (1897), Las tres hermanas (1901) y El jardín de los cerezos (1904).
Al principio, Chéjov escribía simplemente por razones económicas, pero su ambición artística fue creciendo al introducir innovaciones que influyeron poderosamente en la evolución del relato corto.4​ Su originalidad consiste en el uso de la técnica del monólogo y por el rechazo de la finalidad moral presente en la estructura de las obras tradicionales.

Oñeguenohẽ ko’águi: https://es.wikipedia.org/wiki/Antón_Chéjov

Mombe’urã ombohasava’ekue.

Cherehegua

Che réra Cristhian Emiliano Encina Cantero, chereñói 25 jasypo 1989-pe, peteĩ táva ojeikuaava “Ñanduti taváicha”, Itauguá he’iséva: “Ita osẽva ysyrygui” tenonderãite ojeherova’ekue chupe Itaygua ha Españolkuéra nde’ikuaáigui “y” omyengovia hikuái pe tai “u”-pe ha opyta ojeikuaaháichama ko’ág̃a. Itaygua opyta 30 km. Paraguaygui, tetã vore Central-pe. Añemoaranduva’ekue mbo’ehao “Juan C. Centurión-pe” upe távape, Juan C. Centurión jeko peteĩva umi iñaranduvava’ekue yma Ñorãirõ Guasúrõ guare ha peteĩva, Carlos Antonio López sãmbyhy aja ohova’ekue oñemoarandu Europa-pe ha avei pe ohai ypyva’ekue mombe’upuku.

Amohu’ã rire mbo’ehao añemoarandu mbohapy ñe’ẽme ỹrõnte namohu’ãmbái, upéi ñoha’ãnga (2011-2014) ha declamación (2012-2021) ko arýpe amohu’ãtava. Mbo’ekuaahára guaraní ñe’ẽme amohu’ã 2017, Ateneo de Lengua y Cultura Guaraníme, 2018-pe amohu’ã  mbo’epy tendyry rehegua SNNP-pe ha ko’ág̃a aha’ãrõ ambojoapy jevy hag̃ua “Ingeniería Zootécnica” ha amongakuaahína che apytu’ũme ambue mbo’epy ajetavy’osévape.

Chéniko ñe’ẽpapára, mombe’umbyky, ñoha’ãnga ha morangu apohára ha avei aipykúi ñe’ẽasa rapére ha amyasãima 3 aranduka che mba’eteéva ha mokõi aranduka ambue tapichandie (Antología). Avei ñoha’ãngahára ha amba’apóma peteĩ película hérava “Charlotte” ary 2019-pe, película oñembopýva Paraguay ha Argentina ñepytyvõre ha peteĩ serie hérava “Pequeñas Esperanzas” osẽva’ekue peteĩ ONG Estados Unidos-pegua pytyvõ rupive.